بیمه مسئولیت بخشی از سیستم بیمه‌های عمومی است، که به‌طور مستقیم در تنظیم روابط اجتماعی افراد جامعه، شناخت افراد از حقوق و مسئولیت‌های یکدیگر و تأمین امنیت حرفه‌ای مشاغل و فعالیت‌ها، تأثیرگذار می‌باشد.
به‌طور کلی اگرچه بیمه مسئولیت، تأمینی برای اشخاص ثالث در قبال مخاطرات ناشی از فعالیت و زیست بیمه شونده می‌باشد، اما بیمه‌گذار با توجه به جبران خسارت از سوی بیمه‌گر (شرکت بیمه) آرامش و اطمینان خاطری در زمان فعالیت خود، کسب خواهد نمود.
زیر شاخه‌های بیمه مسئولیت عبارتند از: بیمه مسئولیت عمومی، بیمه مسئولیت حرفه‌ای، بیمه مسئولیت تولیدکنندگان و بیمه مسئولیت کارفرما در مقابل کارکنان، بیمه مسئولیت آتش سوزی، بیمه مسئولیت جامع شهرداری، بیمه مسئولیت جامع شهرداری، بیمه مسئولیت تابلوهای تبلیغاتی، بیمه مسئولیت حیوانات خانگی، بیمه مسئولیت مستأجر در قبال موجر بیمه مسئولیت شهروندی بیمه مسئولیت پزشکان و پیراپزشکان.
بیمه مسئولیت دارای انواع مختلفی است از جمله:
بیمه مسئولیت مدنی تعهداتی را شامل می‌شود که بر اساس قانون، بیمه‌گزار بر عهده دارد و اگر حادثه یا اتفاقی رخ دهد، بیمه‌گزار باید پاسخگو باشد. این نوع بیمه انواع گوناگونی دارد و معمولا در هر شرایطی که فردی مسئولیتی را عهده‌دار است، بیمه مسئولیت نیز تعریف شده است. همچنین به دلیل اختلاف بسیار در مقدار ریسک مسئولیت‌های گوناگون، بیمه مسئولیت در انواع مختلف وجود دارد. برخی از انواع بیمه مسئولیت عبارتند از:
با داشتن این نوع بیمه، اشخاص در مقابل زیان‌های مالی و جانی غیرعمد که در کارهای روزانه به افراد ثالث وارد می‌کنند، بیمه می‌شوند.
بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای در واقع تعهد اشخاص در مقابل افراد ثالث در رابطه با مشاغل است. این شکل از بیمه مسئولیت، دارای انواع گوناگونی مانند بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان، بیمه مسئولیت مهندسی، بیمه مسئولیت پزشکان و… است که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.
این نوع بیمه، تعهد تولیدکننده در مقابل مصرف‌کننده است. طبق این گونه بیمه اگر محصول تولید شده سبب به وجود آمدن ضرر مالی یا جانی برای مصرف‌کننده شود، این نوع از بیمه مسئولیت بر اساس بیمه‌نامه ضرر و زیان وارد شده را جبران می‌کند. لازم به ذکر است این بیمه می‌تواند برای فروشندگان و توزیع‌کنندگان نیز استفاده شود.
این شکل از بیمه تعهد می‌کند خطا، اشتباه و کوتاهی پزشکان و پیراپزشکان را در عمل‌های جراحی، آزمایش‌ها و… بر اساس بیمه‌نامه بر عهده بگیرد. در این نوع بیمه تمامی تعهدات قانونی پزشک نسبت به بیمار، به شرکت بیمه انتقال یافته و بیمه‌گر در زمان لازم پاسخگو خواهد بود.
اگر پزشک اقدام به درمان بیمار کرده و یا دستور درمان او را صادر کند، بیمه مسئولیت پزشکان بر اساس بیمه‌نامه، تعهد پزشک را در مقاب بیمار بر عهده می گیرد. حتی اگر درمان با رضایت کامل بیمار یا ولی قانونی او صورت بگیرد.
زیان هایی که در صورت وقوع تحت پوشش بیمه مسئولیت پزشکان قرار می‌گیرند شامل موارد زیر است:
اگر بیمار به دلیل قصور و اشتباه پزشک یا پیراپزشک فوت کند، وراث قانونی او می توانند برای دریافت غرامت اقدام کنند. مبلغ این غرامت برابر با مبلغ دیه در ماه‌های عادی یا ماه‌های حرام است.
اگر اشتباه و قصور پزشک یا پیراپزشک سبب ایجاد نقص عضو در بیمار شود، بیمه وظیفه دارد خسارت بیمار را پرداخت کند. حداکثر مبلغ تعهد این خسارت به وسیله پزشک (بیمه‌گزار) تعیین می‌شود و بیمه مسئولیت پزشکان تا میزان مبلغ تعیین شده باید هزینه زیان به وجود آمده را پرداخت کند.
– انجام هر فعالیتی خارج از حد تعهد کاری و صنفی پزشک و پیرا پزشک.
–استفاده از مشروبات الکلی، استعمال مواد مخدر یا داروی خواب آور که تمرکز و هوشیاری موردنیاز جهت انجام وظیفه را از پزشک یا پیراپزشک سلب کرده و موجب بروز خطا شود.
– انجام هر فعالیتی که خارج از ضوابط پزشکی و یا خلاف قوانین و مقررات جاری باشد.
– هر گونه آسیبی که منشاً آن تشعشعات یونیزه کننده یا رادیو اکتیو و انرژی هسته‌ای باشد، مگر درصورتی که استفاده از این موارد برای معالجه بیمار لازم و ضروری باشد.
– هر گونه خسارت ناشی از عدم النفع. عدم‌النفع در این موضوع به معنی محروم ماندن از منفعت یا کسب درآمد به دلیل اتفاق پیش آمده است.
این بیمه نیز از زیرشاخه‌های بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای است که مسئولیت کارفرمایان را در برابر زیان‌های به وجود آمده به کارکنان و کارمندان به عهده می‌گیرد. بر اساس این بیمه‌نامه اگر حادثه‌ای رخ دهد، بیمه ضررهای مالی و جانی وارده شده را جبران می‌کند. در این نوع بیمه کارمندان استخدامی، قراردادی، روزمزد و… هیچ فرقی با هم ندارند و تمامی کارمندان یا کارگران می توانند تحت پوشش این بیمه قرار بگیرند.
طبق بیمه‌نامه مسئولیت حرفه ای مهندسین، مسئولیت حرفه‌ای این افراد در ارتباط با طراحی، محاسبه و بازرسی ساختمانی تحت پوشش قرار می‌گیرد. بر اساس قوانین بیمه مسئولیت، قانون نظام مهندسی ساختمان، قانون شهرداری و آئین‌نامه‌‌های اجرایی مرتبط، مسئولیت مهندسین نسبت به مالکین ساختمان‌ها، افراد ثالث (مانند همسایگان، عابرین و …) و کارکنان اجرایی پروژه ساختمانی تحت پوشش بیمه‌ای قرار خواهد گرفت. مسئولیت بیمه‌ای به منظور آسیب بدنی تا میزان دیه قانونی برای هر نفر و به منظور خسارت مالی بر اساس درخواست مهندس طراح است.
این شکل از بیمه مسئولیت بر اساس قانون و به صورت یک توافق قراردادی میان طرفین است. این بیمه، تعهد اشخاص در قبال قرارداد ضمنی و صریحی است که فرد به دلیل کم‌کاری و کوتاهی بر عهده می گیرد.
این نوع از بیمه مسئولیت در حقیقت تعهدی متقابل در مقابل افراد دیگر است؛ یعنی تعهدی یک جانبه از سمت یک شخص به شخص دیگر. این نوع بیمه، پوشش‌های بسیار زیادی دارد و از انعطاف بسیاری مطابق با شرایط بیمه‌گزار برخوردار است. به سبب محدود نبودن و باز بودن شرایط و پوشش‌های این بیمه معمولا شرکت‌های زیادی این نوع را ارائه نمی‌دهند و یا از پذیرفتن آن خودداری می‌کنند.
در تمامی انواع بیمه‌نامه‌های مسئولیت، از جمله پارامترهای تاثیرگذار بر قیمت تعداد دفعات زیان‌های تحت پوشش است. در بیمه‌نامه‌های مسئولیت تعداد دفعات زیان‌های اصلی ذکر شده و مبلغ حق بیمه طبق آنها محاسبه می‌شود. اما به دلیل اینکه بیمه‌گزار می‌تواند تقاضای پوشش زیان‌های اضافی را نیز داشته باشد، حق‌بیمه این موارد نیز به حق‌بیمه اصلی اضافه می‌شود. در واقع به ازای هر پوشش اضافی مبلغی به حق‌بیمه اضافه خواهد شد.